Od wielu lat tempo zmian klimatu jest wyraźnie wyższe niż wcześniej, co nie pozostaje bez wpływu na stan naszej planety. Coraz częściej pojawiają się informacje dotyczące m.in. podniesienia poziomu gazów cieplarnianych w atmosferze, wzrostu temperatury, topnienia lodowców i lądolodów, czy zwiększenia częstości występowania ekstremalnych zjawisk atmosferycznych. Jaka jest skala poszczególnych zjawisk? Które z nich najmocniej pogłębiły się od początku XXI wieku?

Według definicji zaproponowanej przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) pod pojęciem „zmian klimatu” kryje się długotrwałe przekształcanie elementów klimatu, które mogą utrzymywać się następnie przez wiele lat. Niektóre z nich są zjawiskiem naturalnym i wynikają z procesów odbywających się w przyrodzie lub w następstwie ekstremalnych zjawisk pogodowych. W ostatnim czasie obserwujemy jednak przyspieszenie tego procesu w wyniku działalności człowieka (energetyka, przemysł, rolnictwo, transport). Tempo przemian klimatycznych nieustannie się zwiększa i dotyka wszystkich krajów na ziemi, nie tylko tych charakteryzujących się wysokim rozwojem przemysłu.

Które elementy zmian klimatu są szczególnie widoczne w XXI wieku?

Poziom gazów cieplarnianych

Sukcesywnie rośnie stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze. Dotyczy to dwutlenku węgla, metanu oraz podtlenku azotu. W porównaniu do okresu sprzed epoki przemysłowej poziom tych trzech gazów zwiększył się kolejno o 149%, 262% oraz 123%. Analizując wyłącznie emitowany przez człowieka dwutlenek węgla, każdego roku do atmosfery trafia 30-40 miliardów ton tego gazu cieplarnianego i emisje te rosną. To jeden z głównych powodów przyspieszenia tempa zjawisk związanych ze zmianami klimatu.

Wzrost temperatury powietrza

W porównaniu do czasu sprzed intensywnego rozwoju przemysłu średnia temperatura na świecie statystycznie zwiększyła się o 1,1 °C, a lata 2011-2020 zostały uznane za najcieplejszą dekadę w historii. Tylko w naszym kraju w tym okresie odnotowano średnio 13 dni z temperaturą min. 30 °C, podczas gdy jeszcze w latach 70. były to 4 dni. Zmniejsza się również liczba dni mroźnych. Stały wzrost temperatury powietrza może doprowadzić m.in. do wymierania endemicznych gatunków zwierząt, stepowienia wielu terenów oraz stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.

Topnienie pokrywy lodowej

W ciągu ostatnich 20 lat przyspieszeniu uległ proces topnienia lodowców i lądolodów. Badania wykazały, że pokrywa lodowa i lodowce stanowią na całym świecie 68 proc. zasobów wody pitnej, jednak w ostatnich latach z Ziemi zniknęło aż 28 bilionów ton lodu, m.in. 2,5 bilionów ton z pokrywy lodowej Antarktyki, 7,6 bilionów ton lodu morskiego z Arktyki oraz 3,8 bilionów ton pokrywy lodowej Grenlandii. W przypadku Grenlandii, która naturalny okres topnienia pokrywy lodowej przechodzi w okresie od czerwca do września, w ostatnim roku odnotowano blisko dwukrotne przekroczenie normy. Główną przyczyną tych problemów jest rosnąca średnia temperatura powietrza, również w regionach tzw. wieloletniej zmarzliny. Topnienie lodowców doprowadza do odsłaniania dużych terenów ziemi i naraża ją na jeszcze większe oddziaływanie promieni słonecznych, a tym samym powoduje podnoszenie się temperatury gleby. To z kolei przyczynia się do jeszcze szybszego zjawiska topnienia lodowców.

Wzrost poziomu wód w morzach i ocenach

Regularne topnienie naturalnej pokrywy lodowej na świecie staje się również przyczyną innych problemów klimatycznych. Warto wspomnieć, że główną przyczyną podnoszenia poziomu wód oceanów nie jest samo dostarczanie wody z lodu, tylko rozszerzalność temperaturowa wody pod wpływem wyższej temperatury oceanów. Według danych NASA obecnie poziom wód w morzach
i oceanach podnosi się średnio o 3,4 mm rocznie. Warto zaznaczyć, że jeszcze pod koniec lat 90. ubiegłego wieku współczynnik ten wynosił 2,2 mm rocznie. Może mieć to negatywne skutki m.in. dla społeczeństw zamieszkujących tereny przybrzeżne. Mogą one dotyczyć ryzyka szkodliwych powodzi, które mogą doprowadzić do zniszczenia dorobku życia oraz wymusić konieczność migracji. Podtapiane są porty i nadmorskie wsie, małe i średnie miasta , a także metropolie. Zaburzeniu ulec może również gospodarka określonych regionów, które często oparte są m.in. na rybołówstwie czy transporcie morskim.

Ekstremalne zjawiska atmosferyczne

Zmiany klimatu wpływają również na zwiększenie częstości występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych. Jednym z nich są długotrwałe upały oraz rekordy temperatur, które dotykają kolejnych regionów Ziemi. Ich skutkiem były m.in. intensywne pożary, które objęły swoim zasięgiem ogromne przestrzenie lasów. Kolejnym aspektem są gwałtowne burze i opady atmosferyczne, które z kolei stają się bezpośrednią przyczyną powodzi, w tym powodzi błyskawicznych. Ponadto silne huragany, trąby powietrzne i cyklony niosą poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Nasilające się gwałtowne zjawiska pogodowe niosą bezpośrednie konsekwencje także dla człowieka, ponieważ zniszczeniu ulegają uprawy rolne. Cierpi na tym nie tylko praca rolnika, ale gorsze plony wpływają na całą gospodarkę.

Konsekwencje zmian klimatu nie są jedynie problemem przyszłych pokoleń – ich skutki dotyczą każdego z nas. Ich tempo i zasięg wymagają zdecydowanych działań, związanych nie tylko z przeobrażeniami w przemyśle, transporcie czy polityce energetycznej, ale także w prywatnych gospodarstwach domowych.

Dbajmy o zasoby wody - dlaczego powinniśmy ją oszczędzać?

Woda należy do najważniejszych zasobów naturalnych na Ziemi. Pozwala na utrzymanie równowagi środowiska, ale przede wszystkim jest niezbędna dla życia i zdrowia człowieka. Chociaż woda pokrywa ponad 70 proc. naszej planety, to zaledwie 2,5 proc. stanowi woda słodka, a tylko 0,6 proc. jej zasobów to wody słodkie będące źródłem wody pitnej . Dlatego kluczowe jest podjęcie działań służących ochronie jej zasobów. Jak to zrobić?
Natural pool and restoring water retention. Ecology and environment. Pond in autumn season. Mangrove forest in central europe.

Każdego dnia woda jest wykorzystywana w niemal wszystkich obszarach naszego życia. Korzystamy z niej zarówno w domu – m.in. do przygotowywania żywności, prania, sprzątania, higieny osobistej, mycia samochodu, podlewania kwiatów, ale również w działalności przemysłowej (zarówno jako komponent wytwarzanych dóbr, jak i środowisko do ich powstawania) i rolnictwie.

W kontekście zużywania wody stosuje się pojęcie tzw. śladu wodnego, który powstaje po zsumowaniu dwóch czynników – bezpośredniego zużycia wody oraz tzw. wirtualnego zużycia, czyli wody, która jest konieczna do produkcji żywności i innych dóbr konsumpcyjnych. Chociaż bezpośrednie zużycie w przeliczeniu na jednego Polaka wynosi dziennie zaledwie 92 litry, to wirtualne zużycie to dodatkowo ponad 3800 l. Łącznie to ok. 3900 l dziennie.

W obliczu powyższych statystyk ochrona stanu wody pitnej należy do jednych z najpilniejszych elementów polityki klimatycznej. Bardzo ważne jest również podnoszenie świadomości ekologicznej na temat konieczności oszczędzania wody.

Retencja wody – czym jest i dlatego jest nam potrzebna?

Jednym z najważniejszych aspektów ochrony zasobów wody jest jej retencja. To gromadzenie zasobów wodnych i ich długotrwałe przechowywanie w celu jej odpowiedniego gospodarowania
i oszczędności. To jedno z najważniejszych działań związanych z ochroną wody pitnej. Retencja może przybierać różne formy, wśród których do najpopularniejszych zaliczamy:

Retencję przydomową – polegającą przede wszystkim na magazynowaniu wody opadowej w specjalnych pojemnikach lub oczkach wodnych. W naszym kraju nie została odpowiednio rozwinięta tradycja zbierania tzw. deszczówki, w związku z czym większość opadów trafia np. do kanalizacji bytowo-gospodarczej czy rowów odwadniających. Tymczasem, wystarczy podjęcie prostych kroków, aby wydatnie przyczynić się do ochrony życiodajnej wody.

Do tej formy retencji wodnej zachęcał również program „Moja Woda”, który zakładał dofinansowanie wynoszące nawet 5 tys. zł na wybudowanie przydomowych instalacji, umożliwiających zatrzymanie tzw. deszczówki. Założeniem programu było m.in. zapobieganie skutkom suszy, poprzez zagospodarowanie wód opadowych oraz roztopowych np. do podlewania ogrodów.

Retencję zbiornikową – czyli magazynowanie wody w naturalnych (np. jeziora) lub sztucznych zbiornikach. Stanowią one swoiste „zabezpieczenie” na okres suszy, minimalizują również ryzyko występowania powodzi na określonym terenie. Największe zbiorniki są odpowiednio projektowane, aby stanowić wsparcie zarówno dla rzek oraz dla rolnictwa w okresie mniejszych opadów.
Retencję korytową – której zadaniem jest zatrzymywanie wody w rowach melioracyjnych, ciekach wodnych i kanałach. W przypadku zapotrzebowania okolicznego rolnictwa, np. w okresie suszy, dzięki specjalnym urządzeniom pozwala na nawodnienie pól, co w dużej mierze chroni plony przez zniszczeniem. Tym samym minimalizowane są m.in. koszty wynikające ze skutków suszy.

Oszczędzanie wody w przemyśle

Każdego dnia przemysł w codziennym funkcjonowaniu wykorzystuje tysiące litrów wody. Dla przykładu produkcja bochenka chleba odpowiada za zużycie 1600 litrów wody, 1 kg wołowiny – 15 tys. litrów, książki (500 stron) – 1,3 tys. litrów, a 1 kg czekolady – 17 tys. l. Dlatego tak ważne jest podejmowanie działań w zakładach produkcyjnych, aby minimalizować ślad wodny. Jakie elementy znajdują się w zakresie elementów, które mogą wprowadzić poszczególne firmy?

Restrukturyzacja wyposażenia fabryki (m.in. maszyn) lub ich wymiana na bardziej efektywne modele, pozwalające na oszczędność wody.
Modernizacja sieci kanalizacyjnej w zakładzie, które wyeliminuje niekontrolowany ubytek wody (np. poprzez przecieki).
Budowa przyzakładowych zbiorników, pozwalających na gromadzenie, a następnie wykorzystanie wody pochodzącej z opadów atmosferycznych.
Wybudowanie przyzakładowych stacji uzdatniania wody – dzięki czemu możliwe stanie się ponowne wykorzystanie jej zasobów i ograniczenie ogólnego zużycia.

To tylko nieliczne przykłady mogące służyć ochronie zasobów wody w zakładach przemysłowych. Ich wprowadzanie pozwala również na oszczędność środków finansowych.

Jak dbać o zasoby wody w domowym zaciszu?

Jednak, aby ochrona zasobów wody pitnej była pełna i skuteczna niezbędne jej zbudowanie społecznej świadomości nt. indywidualnych działań w tym zakresie, które każdego dnia może podjąć każdy z nas. Duży odsetek zużycia wody w gospodarstwach domowych wynika bowiem z niewłaściwych nawyków. Tymczasem oszczędność nie wymaga od nas intensywnej pracy – wystarczy wdrożenie kilku prostych zasad:

Zbieranie wody pochodzącej z opadów atmosferycznych i wykorzystywanie jej np. do podlewania ogrodu lub kwiatów doniczkowych.
Mycie zębów i golenie przy zakręconym kranie.
Rezygnacja z codziennych kąpieli, na rzecz prysznica, który zużywa zdecydowanie mniej wody.
Wymiana spłuczki w WC na taką, która ogranicza zużycie wody.
Regularna kontrola i, w razie potrzeby, wymiana elementów sieci kanalizacyjnej, które są nieszczelne i powodują ubytek wody.
Stosowanie zasad zrównoważonej konsumpcji – np. ograniczanie zakupów artykułów spożywczych, gdy ich nie potrzebujemy. Należy pamiętać, że produkcja żywności generuje zużycie wielu litrów wody.
Inwestycja w urządzenia gospodarstwa domowego, które wymagają użycia mniejszej ilości wody – np.:
Zakup zmywarki zużywającej niewiele wody podczas jednego cyklu oraz włączanie jej przy pełnym wsadzie;
Zakup pralki zużywającej niewiele wody podczas jednego cyklu oraz włączanie jej przy pełnym załadunku.
Zakup słuchawki prysznicowej z funkcją oszczędzania wody.
Montaż perlatorów w kranach w kuchni i łazience.

Codzienne oszczędzanie wody jest naprawdę proste! Każdy z nas może przyczynić się do mniejszego zużycia wody pitnej, a tym samym ochrony jej bezcennych zasobów.

Źródło: Ministerstwo Klimatu i Ochrony Środowiska